Nietzsche’s herwaardering van de waarheidsvraag

Schaap, S. | Paperback / softback | 06-01-2017 | 9789055732074

Dit boek is een zeer leesbare inleiding tot het denken van Nietzsche waarbij de auteur tevens de actuele betekenis van dit denken duidelijk maakt.

Wie gedacht mocht hebben dat de moderne samenleving tevredenheid zou voortbrengen, lijkt zich te vergissen: slachtoffergevoel grijpt om zich heen, lijkt zelfs verlokkend. Met zijn ‘laatste mens’ kondigde Nietzsche dit al aan: alom beleving van leed, alom een klagen dat niet zomaar een klacht wil zijn, maar wil aanklagen. Na de ‘dood van God’ zoekt de mens de grond van zijn ongenoegen echter niet langer in zichzelf, in een eigen tekort. Hij richt zich naar buiten, in de overtuiging dat iemand toch schuldig moet zijn aan zijn ongenoegen. Gezocht wordt de verantwoordelijke, de schuldige. Waarom? Men wil wraak.
Dit maakt een van de hoofdthema’s van Nietzsche’s filosofie nog altijd actueel, ook nog nadat de grote ideologie?n niet langer in staat blijken deze wraakzucht te mobiliseren. Voorliggend boek gaat diep in op dit thema. Het begint met de vraag, waarom de mens al zo vroeg in zijn bestaan geen waarheid kon verdragen. Waarom werden de harde kanten van het bestaan niet als uitdaging gezien, maar gediskwalificeerd als kwaad. Vanuit deze vraag wordt het menselijke geheugen tot thema gemaakt. Daarop wijst de titel van het boek: het onvermogen te vergeten. Hoe kon de beleving van kwaad zo diep inwerken, hoe kan het zo lang nawerken, altijd nog? Omdat de mens zo slecht vergeet; er wordt vergelding gezocht: vergelding, omdat het slachtoffer de last van het gebeurde niet achter zich weet te laten.

Nietzsche maakt duidelijk hoeveel de mens nog moet overwinnen om het bestaan een waagstuk, een uitdaging te laten zijn, hoe daaraan vreugde kan worden beleefd. Het is een overwinning die een bovenmenselijke inspanning vraagt, die van de zelfoverwinning. Het boek maakt duidelijk wat Nietzsche in dit verband met de ‘Übermensch’ bedoelt. Deze heeft het zwaarste van het menselijke bestaan kunnen overwinnen, de verbittering, de wraakzucht. Vergeten in plaats van aanklagen, de blik voorwaarts in plaats van achterwaarts, vreugde in plaats van bitterheid. Wie heden ten dage om zich heen blikt, zal beseffen hoe lang Nietzsche nog actueel zal blijven.