een man van de geest en toekomst

Teule, Gerrit | Paperback / softback | 18-10-2018 | 9789461539212

Pierre Teilhard de Chardin was een Franse priester en paleontoloog, die tijdens zijn leven (1881 – 1955) ernstig in conflict kwam met zijn oversten in de Rooms Katholieke Kerk. Dat conflict ging zelfs zover dat hij een levenslang publicatieverbod opliep. Pas na zijn dood (1955) werden zijn belangrijkste werken uitgegeven, waardoor hij bij het grote publiek bekend werd. Postuum wilde de Kerk hem zelfs excommuniceren, maar kwam niet verder dan een officiële waarschuwing (monitum) in 1962. De reden van deze tegenwerking was dat de Kerk Teilhard verdacht van ketterij omdat Zij de erfzondeleer niet los kon zien van het paradijsverhaal uit de bijbel. Teilhard verwerpt de historiciteit van een ‘aards paradijs’ met een ‘eerste mensenpaar’. De erfzonde zag hij als de schaduwkant van de bewustzijnsevolutie: met de mens ontwikkelt zich uit het fysieke kwaad het morele kwaad. Daartegenover stelde hij een optimistische evolutie van de geest en het bewustzijn, werkzaam vanaf de oerknal en voortgaand in de verre toekomst.

Tegenwoordig zijn de toekomstgedachten van Teilhard hoogst actueel, vooral zijn begrip ‘noösfeer’. Hij bedoelt daarmee het netwerk van kennis dat de mens om de aarde spant, vergelijkbaar met de atmosfeer en de biosfeer. De mensheid organiseert zich mondiaal. De aarde wordt als het ware een ‘denkend hoofd’. Deze gedachten vinden een praktische uitwerking in wat wij tegenwoordig kennen als het world wide web, de verbinding van alles met allen. Door de elektronische media (Internet, Youtube, Facebook, TV, etc.) treedt er een wereldwijde stroomversnelling op in het verbreden en verdiepen van ons bewustzijn.

Bewustzijnsevolutie is daarom het thema van dit boek over Teilhard en zijn betekenis in onze tijd. Wanneer begon het eerste bewustzijn in de evolutie? Brengt het mensen bij elkaar? Welke rol spelen computers en robotica hierin? Is er hoop op een betere toekomst?