Islamitisch recht: theorie en praktijk

Akgunduz, Ahmed | Hardback | 11-12-2017 | 9789491898129

In dit boek zullen we de hoofdlijnen van het islamitische publiekrecht, zoals islamitisch constitutioneel recht (al-siyasah al-shar?iyyah), bestuursrecht (al-siyasah al-shar?iyyah), strafrecht (al-?uq?bat), financieel recht (zakat, ?ushr, kharaj en andere belastingen), procesrecht (qa?a’), en internationaal recht (al-siyar), uitleggen.

De vakgebieden van met name het islamitisch constitutioneel recht, bestuursrecht, financieel recht, ta?z?r-sancties, en regelgevingen omtrent het krijgsrecht zijn gebaseerd op de beperkte wetgevende autoriteit die door de shar??ah-regels en de juridische besluiten zijn vastgelegd. Ze zijn gebaseerd op secundaire bronnen zoals gebruiken en tradities en het maatschappelijk belang (ma?la?ah) en vallen allemaal onder wat het publiekrecht, al-siyasah al-shar?iyyah (shar??ah-beleid), qan?n (wetboek), qan?nnamah, ?urf? ?uq?q[1] en dergelijke wordt genoemd. Aangezien deze wetten niet aan de principes van de shar??ah voorbij kunnen gaan, althans in theorie, moeten zij niet beschouwd worden als een rechtssysteem dat buiten het islamitisch recht staat.

In dit boek zullen we ons focussen op enkele controversiële onderwerpen in de moslimwereld van vandaag, zoals het formeren van een regering in het islamitisch recht en de relatie tussen de islam en democratie.

De islamitische wet schrijft geen specifieke methode voor staatsbestuur voor; toch kunnen we zeggen dat de principes die deze wet en de concepten van soevereiniteit voorschrijven, een religieuze republiek veronderstellen. Sterker nog, de khulafa’ al-rashid?n(de rechtgeleide kaliefen), waren zowel kalief als religieuze president van een republiek. De ideale staat in het islamitisch recht was alleen aanwezig ten tijde van de khulafa’ al-rashid?n.

Volgens de shar??ah, moet het islamitisch bestuur gebaseerd zijn op publieke instemming en consultatie. Echter, het ideaal van een islamitische staat, volledig gebaseerd op de leiding van de shar??ah, was in praktijk voor slechts dertig jaar een feit. Namelijk ten tijde van de Profeet Muhammad en de vier kaliefen die hem tussen 622-661 opvolgden.

De tegenstrijdigheid tussen de constitutionele ideeën van de shar??ah en de historische gebruiken van de meeste moslimoverheden sinds het einde van het klassieke kalifaat, heeft voor moslims door de geschiedenis heen voor een juridisch en moreel dilemma gezorgd. Hoe kon de legitimiteit van overheden, die in de meeste gevallen niet op een oprechte wijze aan de macht kwamen of regeerden, verenigd worden met het bevel van de shar??ah om te besturen door middel van instemming en consultatie? Deze praktijken zijn door bezorgde moslims bestempeld als schendingen van de shar??ah.

De koloniale periode heeft dit dilemma verergerd. Het proces van secularisering ging zelfs verder door het ondermijnen van het dagelijkse juridische en morele leven van de moslim. Daarom zullen wij de algemene principes van het islamitisch constitutioneel en bestuursrecht hieronder uitleggen en de verschillende praktijken van moslimstaten samenvatten. We zullen ook de moderne termen zoals democratie en theocratie en hun relatie tot islamitische bepalingen bespreken.

Maar het islamitisch strafrecht, financieel recht, procesrecht en internationaal recht hangen af van regels die direct gebaseerd zijn op de Qur’an en de sunnah. Deze zijn gecodificeerd in de boeken van fiqh (islamitisch recht) en worden shar??ah-regels, shar?i shar?f of shar??ah-recht genoemd. Bij elkaar is dit 85 procent van het rechtssysteem.

De bronnen van het shar??ah-recht werden in twee groepen verdeeld. In de eerste groep zitten de primaire bronnen, ofwel de al-?adillah al-shar?iyyah. Er zijn vier van deze bronnen: de Qur’an, de sunnah, ijma? (algemene instemming en goedkeuring (concensus) van juristen inzake meningen en beslissingen) en qiyas (analogie). De tweede groep bestaat uit secundaire bronnen, zoals de regels van traditie en gebruiken, istislah (aanpassing aan het maatschappelijk belang), istihsan (aanbeveling),[2] oude regelgeving, vertellingen van ‘ashab al-kiram (de verheven metgezellen van de Profeet), en degelijke bronnen.