de teruggave van bezittingen van Nederlandse gevangenen van concentratiekamp Neuengamme

Dijkstra, Erik | Hardback | 11-10-2024 | 9789023260318

In het voorjaar van 1945 naderen de geallieerden het Duitse Rijk. De nationaalsocialisten proberen wanhopig alle sporen van hun gruweldaden uit te wissen. Te midden van deze chaos wordt in april 1945 het concentratiekamp Neuengamme ontruimd. De gevangenen worden op dodenmarsen gestuurd en de kamp­administratie wordt verbrand. De persoonlijke bezittingen van de gevangenen die bij binnenkomst in beslag waren genomen, worden samen met voorraden levensmiddelen en 2.600 angorakonijnen uit het kamp weggevoerd en in woonplaatsen van de SS-bewakers opgeslagen.

Na de Duitse overgave wordt aangenomen dat de kisten met de bezittingen van de gevangenen zijn vernietigd. Een Belgische oud-gevangene en politiecommissaris betwijfelt dit en gaat op onderzoek uit. Uiteindelijk vindt hij in Lunden, de woonplaats van SS-Oberscharführer Franz Wulf, de houten kisten met circa 7.800 enveloppen met daarin de persoonlijke bezittingen. Deze worden door de Britse bezettingsmacht veiliggesteld en eind 1945 in het Duitse Husum geïnventariseerd.

In de jaren 50 wordt een groot deel van de bezittingen teruggegeven aan de rechtmatige eigenaren. Vanaf 1962 worden ongeveer 4.700 overgebleven enveloppen met bezittingen overgedragen aan Arolsen Archives, het grootste archief voor slachtoffers en overlevenden van de Tweede Wereldoorlog. De #StolenMemory-campagne in 2016 van Arolsen Archives markeert het begin van een hernieuwde zoektocht naar de rechtmatige eigenaren van ongeveer 2.500 enveloppen met bezittingen.

Door de toewijding van Arolsen Archives en met hulp van talloze vrijwilligers zijn vele bezittingen in de loop der jaren herenigd met de rechtmatige eige­naren, vaak familieleden van de slachtoffers. Deze emotionele reünie brengt niet alleen verloren voorwerpen terug, maar doet ook de herinneringen aan de slachtoffers herleven.
Gestolen herinneringen vertelt over de reis die de bezittingen samen met hun eigenaren hebben afgelegd en illustreert hoe betekenisvol het is om de slachtoffers van de Tweede Wereldoorlog te blijven herinneren.

Erik Dijkstra (1975) is sinds 2016 als vrijwillig onderzoeker betrokken bij de #StolenMemory-campagne van Arolsen Archives. Hij schreef in 2018 het boek Spitten voor de vijand.
Hij was tot 2021 redacteur van het magazine van de Stichting Vriendenkring Neuengamme. In 2022 was hij betrokken bij de vertaling van de teksten van de #StolenMemory-campagne. Vanaf 2022 maakte hij deel uit van het onderzoeksteam van het project Gestolen Herinneringen van de Volkskrant.