een bijzondere vrouw in het zomertij der middeleeuwen

Pikkemaat, Guus | Paperback / softback | 20-09-2011 | 9789461530721

Eleonore van Aquitanië leefde in de 12de eeuw en was tweemaal koningin, eerst van Frankrijk en daarna van Engeland. Ze leidde een turbulent leven met weinig respect voor de toen geldende gedragsregels voor vrouwen.

Die gedragsregels waren uitgevaardigd door priesters die de vrouw ‘een valstrik van de duivel’ vonden. In navolging van de apostel Paulus verkondigden zij daarom dat dit verleidelijk schepsel onderdanig moest zijn aan de man. Eleonore van Aquitanië lapte vooral dit laatste aan haar laars.

Zo liet ze zich scheiden van haar eerste man, koning Lodewijk VII van Frankrijk, en kwam in opstand tegen haar tweede echtgenoot, koning Hendrik II van Engeland. Ze liet zich volstrekt niet imponeren door mannelijke ‘superioriteit’ en las zelfs paus en keizer ongezouten de les. Dit optreden bezorgde haar een slechte naam bij veel mannen, vooral bij priesters die haar in een kwaad daglicht zetten. Zij werd verguisd en belasterd.

Toch kreeg Eleonore naast verachting ook verering. Die ontving zij van de troubadours die in hoofse liederen ‘de vrouw’ bezongen als een bijzonder wezen waaraan de man dienstbaar moest zijn. Door haar optreden en gedrag inspireerde zij aan haar hof vele troubadours tot prachtige verzen vol waardering voor haar schoonheid, intelligentie en milddadigheid jegens hen.

Ook op staatkundig terrein liet Eleonore zich niet onbetuigd. Met schrander tot stand gebrachte huwelijken van haar dochters en een kleindochter was zij een politieke sleutelfiguur van de 12de eeuw. Als ‘grootmoeder van Europa’ heeft zij een stempel gedrukt op de culturele en politieke ontwikkelingen in haar tijd die men wel ‘het zomertij der Middeleeuwen’ mag noemen. Volgens een tijdgenoot was zij ‘een onvergetelijke en weergaloze vrouw’.

Er was echter ook een mán met een dergelijke statuur: Pierre Abélard. Hij gaf niet alleen glans aan het zomertij der Middeleeuwen met zijn baanbrekend werk als filosoof en theoloog, maar ook in zijn geruchtmakende liefde voor de bekoorlijke Héloïse. Evenals Eleonore was hij een voorwerp van verachting en verering, maar ging hij de geschiedenis in als ‘de morgenster’.