denkbeelden over Amerika en Nederlandse identiteit in het publieke debat over media, 1919-1989

Verhoef, Jesper | Paperback / softback | 29-06-2017 | 9789463011358

Nederlanders hebben sinds het begin van de twintigste eeuw een obsessie voor de Verenigde Staten. Deze obsessie is echter dubbelzinnig: Nederlanders namen Amerikaanse cultuur gretig in zich op, maar zetten zich er net zo vaak tegen af. Amerika functioneerde als het ware als een spiegel voor wie ‘wij’, Nederlanders, zijn. Maar hoe zagen die vroege twintigste-eeuwse Nederlanders zichzelf dan? Historicus Jesper Verhoef laat zien hoe zij de vraag naar de ‘Nederlandse identiteit’ beantwoordden in confrontatie met de moderne, met Amerika geassocieerde nieuwe media als film, radio en televisie.

Verhoef heeft het gedigitaliseerde krantenbestand van de Koninklijke Bibliotheek systematisch geanalyseerd – iets dat niet eerder op deze schaal gedaan is. Op basis daarvan werpt hij nieuw licht op het denken over Nederlandse identiteit. Hij toont aan dat tussen 1919 en 1989 de ontmoeting met ‘vreemde’ culturen en invloeden, namelijk Amerika en nieuwe media, doorlopend leidde tot ontzetting en onzekerheid. Nederlanders verzetten zich de hele periode tegen ingrijpende maatschappelijke veranderingen. Ze presenteerden die als wezensvreemd en bedreigend voor de Nederlandse eigenheid. Hierop volgde doorlopend heftig verzet. Anders dan graag wordt aangenomen, stonden Nederlanders allesbehalve tolerant tegenover maatschappelijke veranderingen.

Verrassend is de eenstemmigheid in het publieke discours over modernisering, Amerika en Nederlandse identiteit. Er bestond een gemeenschappelijk, nationaal vertoog, ook ten tijde van de verzuiling. Nederlanders gebruikten Amerika als afschrikwekkend voorbeeld om hun eigenheid te accentueren: ze wilden vooral niet zo worden als ‘de’ moderne, vreemde Amerikanen.

Jesper Verhoef studeerde Communicatie- en Informatiewetenschappen (CIW) en Geschiedenis, met als specialisatie het Duitse Keizerrijk, aan de Rijksuniversiteit Groningen. Hij deed zijn promotieonderzoek over de receptie van de Amerikaanse cultuur in Nederland en de vorming van een Nederlandse identiteit aan de Universiteit Utrecht. Opzien tegen modernisering is de handelseditie van dit proefschrift.