Feekes, Ciska | Paperback / softback | 18-04-2023 | 9789081483872

In de autobiografische roman ‘Het ruisen van de tjemara’s’ kijkt Ciska Feekes (1936) terug op haar kindertijd in Nederlands-Indië en haar gevangenschap in Jappenkampen tijdens de Tweede Wereldoorlog. Herinneringen en ervaringen leren de lezer meer over haar en hoe ze is geworden tot wie ze nu is.
‘Het ruisen van de tjemara’s’ valt in twee delen uiteen: in deel één neemt Feekes de lezer mee op haar reizen als bioloog en haar terugreis naar Nederlands-Indië, in het tweede deel vertelt ze haar verhaal door de kinderogen van vroeger. Het boek staat vol met gedetailleerde, realistische beschrijvingen van de cultuur en de natuur in Nederlands-Indië.

De auteur heeft grondig onderzoek gedaan naar het Jappenkamp waar ze zelf lange tijd ondergebracht was en waarvan de meeste herinneringen naar boven kwamen: Banjoebiroe (10). Over dit specifieke, grote kamp is vrij weinig geschreven. Er zijn wel ooggetuigenverslagen, maar weinig ervan is vertaald naar proza. Het boek is in dat opzicht uniek en draagt bij aan de beeldvorming van de Japanse bezetting en het leven in kampen. Het vult in dat opzicht een gat voor zowel oudere als jongere generaties die meer willen weten over die tijd.

In het eerste deel van het boek – ‘De terugtocht’ – neemt de auteur de lezer mee op haar reizen als bioloog. Voordat de herinneringen vervagen, wil ze haar verleden vangen. Aan de hand van flashbacks van haar leven en reizen naar Zuid-Amerika en uiteindelijk een ‘terugreis’ naar voormalig Nederlands-Indië in Azië, krijgt de lezer langzamerhand een compleet beeld van de hoofdpersoon en hoe haar leven als klein meisje daar was tijdens, voor- en nadat de oorlog begon. Ze licht stukje bij beetje de sluier op hoe ze haar verloren kindertijd heeft ervaren en aan welke personen en familieleden ze zich moest vastklampen om die tijd ongeschonden door te komen. Maar ook hoe die ervaring haar later vormde tot wie ze nu is.

In het tweede deel vertelt de auteur haar verhaal door de kinderogen van toen. In korte verhalen beschrijft ze wat ze meemaakt en hoe dat als kind op haar overkomt. Zoals een kind het zou doen, voorziet ze haar gebeurtenissen niet van commentaar; ze vertelt het gewoon zoals ze het zich herinnert. Daardoor blijven haar observaties puur en zonder overbodige afleidingen.

Feekes heeft jaren aan haar boek ‘Het ruisen van de tjemara’s’ gewerkt. De herinneringen aan de kindertijd kwamen stukje bij beetje en riepen steeds weer nieuwe vragen op hoe die werkelijkheid toen was. Veel tijd heeft ze daarom ook besteed aan aardrijkskundig en historisch onderzoek en het praten met mensen die net als zij in dezelfde kampen hebben gezeten.

Franciska (Ciska) Feekes werd in 1936 geboren in Batavia. Tegenwoordig woont ze in de provincie Groningen. Feekes studeerde in de jaren vijftig van de vorige eeuw biologie aan de Universiteit Utrecht. In 1971 promoveerde ze aan de Rijksuniversiteit Groningen op het gebied van ethologie (het natuurlijke gedrag van dieren). In de jaren daarna bracht ze voor haar onderzoekswerk veel tijd door in Zuid-Amerika, vooral in Suriname en Mexico. De laatste vijftien jaar heeft ze zich volledig gewijd aan projecten voor natuurbescherming (planning reservaten, duurzaam bosbeheer in reservaten, begeleiden lokale organisaties etc.) in Latijns Amerika (Mexico, Ecuador en Nicaragua).