Kurti, Irma | Paperback / softback | 08-06-2023 | 9789086663224

MET DE OGEN VAN EEN KIND

Tweetalig: Nederlands/Italiaans

Er zijn zielen

Federico García Lorca

De pagina’s van de tweetalige bundel Italiaans-Nederlands getiteld “Met de ogen van een kind” van de Italiaanse dichteres van Albanese afkomst, Irma Kurti, volgen twee esthetische paden: in het eerste overheerst het thema van de eenzaamheid en dus van de menselijke vervreemding. Vervolgens vinden we in het tweede artistieke spoor van de reeks ? het meest gevoelige en ontroerende, en dat al het werk van de auteur doordringt ? de draad van een van pijn druipende ziel, die in haar verzen wordt beschreven onder een grote vrouwelijke droefheid en met het gevoel van een onherstelbaar persoonlijk verlies. En het is waar. We kijken hier naar een poëtische ziel vol oprecht licht, zowel wanneer ze huilt als wanneer ze lacht, een poëtische ziel zo breed en mooi als een meer, of liever als een zee die ons toelacht met haar golven, haar panorama van emoties en reflecties kleurt met duizend schakeringen en ons vervolgens overspoelt met haar eigen schoonheid. De gedichten werden oorspronkelijk in het Italiaans geschreven.

Spontaan rijst de vraag: is het mogelijk te schrijven en te dichten in een taal die niet de dichtstbijzijnde, de meest natuurlijke, de meest veilige is, namelijk de moedertaal? Irma Kurti, de Italiaans-Albanese dichteres en schrijfster, bevestigt de waarheid van de verzen van de grote Lorca op de mooiste manier, namelijk met haar nieuwe poëtische bloemlezing, want haar poëtische hart straalt als een ware zon. Ze gaat nog een stap verder, want met haar prachtige en oprechte gedichten die recht naar het hart van de lezer gaan, geeft zij ook antwoord op de vraag of het mogelijk is om in een andere dan de moedertaal te schrijven en dichter te zijn. Een delicaat onderwerp, net als de poëtische poging zelf, maar in het geval van Kurti een geslaagde. Haar poëzie is puur, eenvoudig en mooi in haar oprechtheid, zo overtuigend dat ze onmiddellijk de harten raakt met een zekere naïviteit, die alleen kinderen en dichters bezitten: Ik wil de wereld zien met de ogen van een kind, /mij gestreeld voelen door de betovering der dromen, /met behulp van een ladder de sterren vervoegen /en met mijn arm de einders aan te kunnen raken.

Inderdaad, in deze tweetalige bundel van Kurti, die uiteenlopende thema’s en onderwerpen aansnijdt, lijkt alles soepel en gemakkelijk te verlopen, maar dichten in een andere taal is een Herculesarbeid die soms zelfs lijkt op die van Sisyphus. Een moeilijk, ontroerend werk, nooit voldoende gewaardeerd door anderen die alleen in hun moedertaal schrijven, en toch een kostbare manier om zowel de ziel van oorsprong als “de culturele” die ons door keuze, lot, leven en wie weet wat nog meer toebehoort, te verrijken. Het geluk van dichters en schrijvers die in andere talen dan hun eigen taal schrijven, en in dit specifieke geval het geluk van Kurti, ligt in de mogelijkheid om altijd te beschikken over een dualiteit van poëtische beelden, taalkundige rijkdom, verschillende vormen en methoden en dus steeds nieuwe en intrigerende manieren om zich te uiten en uit te drukken. Zo wordt de poëtische horizon dubbel verbreed door de thema’s, ritmes en tradities die men van de cultuur van herkomst heeft geërfd en nu ondergedompeld worden in nieuwe poëtische en taalkundige patronen. Kortom, men groeit creatief dubbel.

De herfst en de winter van een vrouw

Kurti’s poëzie volgt poëtisch gezien twee hoofdwegen: op de eerste domineert het thema van de eenzaamheid en dus van de menselijke vervreemding, gezien door de poëtische caleidoscoop van de eenzame ziel van de dichter, omringd door vreemden: Dit is de tijd van verbolgen mensen, / men weet niet tegen wie, tegen de zon of de maan. Verlossing wordt dus instinctief gezocht in de wereld van de vriendschap. Het hedendaagse concept van vriendschappen, die als schoenveters gebonden en losgemaakt worden, kwetst echter alleen maar de gevoelige ziel van de dichter. Het thema van de eenzaamheid wordt in verschillende dingen gepersonifieerd: in de eenzame winterbanken die, verdrietig, troosteloos, wachten op de lente, de afwijzing van liefde of een emotie; in de lege stoelen, verlaten door het verlies van geliefden, die pijnlijke herinneringen oproepen: Ik zou met jou willen dansen, papa / als / twee golven die de kust omarmen; in de pantoffels van de eenzaamheid waarvan de trouw nooit in twijfel wordt getrokken alsof het metaforische opvouwen hier zowel onze comfortzone als een echte troost is geworden. En toch, uiteindelijk wordt alle melancholie omgezet in de overtuiging dat zelfs een gedeelde traan ? we ontmoetten elkaar in een traan ? het best in gezelschap gedragen kan worden: In die traan waren de dromen verdronken/ opgehangen aan een nabij en ver verleden, / de eenzaamheid van de winternachten, /de nostalgie van vreugdevolle zomerdagen. De herfst en de winter van een vrouw, en vooral van een dichteres, markeren altijd elke emotie en elk woord waarmee we opnieuw zoeken, eens verloren en dan nooit gevonden, naar de zin van het leven.

Kurti zoekt het in herinneringen, in alledaagse en andere melancholieën, in de teleurstellingen van zowel gewone mensen als de wereld van vervaagde vriendschappen, in de liefde en haar seizoenen, maar vooral in de kindertijd, waar één en alleen een pop een hele vrouwelijke wereld weet op te bouwen, een belofte en belofte van zoveel verrassingen die het leven voor ons in petto heeft en waarheen het ons leidt: Mijn jeugd ? de naakte pop, /heb ik in een hoek van de koffer gestopt, / ik zal haar meenemen, naar het nieuwe huis / toegedekt … met mijn liefde en gehechtheid. Zo opent het verlangen om altijd een nieuw huis in en buiten onszelf te hebben, waar we als poppen zowel met onszelf als met andere poppen, nep en echt, spelen, altijd nieuwe poëtische en menselijke perspectieven, zelfs wanneer de eerste blaadjes van onze vrouwelijkheid de eerste sneeuw¬vlokken ontmoeten van een nieuw en onzeker komend seizoen dat als zodanig altijd nieuwe wegen biedt: Het is de tijd van vervagende waarden, / van het verlies van vrienden één voor één, / zoals de bomen hun bladeren verliezen, / als het seizoen van de herfst aanbreekt.

Een nieuw poëtisch vaderland

Het tweede poëtische spoor in de bundel, het meest gevoelige en het meest ontroerende dat de hele poëtica van Kurti doordringt, is de draad van de van pijn druipende ziel, die een groot verdriet en een persoonlijk verlies beschrijft, eerst gesublimeerd in een van de mooiste gedichten uit de bundel: Het regent in mijn ziel, en vervolgens in het gedicht Jouw beeld tussen mijn vingers. Verschillende gedichten zijn opgedragen aan de nagedachtenis van haar ouders, nu beschermengelen, die spoedig naar een andere dimensie vertrokken, van waaruit zij diepe en unieke tonen en gevoelens blijven inspireren, steeds wakend over elke lyrische stap van de dichteres. Het thema thuis en vaderland is opnieuw aanwezig, en de vraag waar ons ware thuis is, of hoeveel we er kunnen hebben, loopt als een rode draad door veel gedichten in de bundel. In feite is het motief van thuisloosheid, ook hier uitgewerkt en verdiept, altijd in het poëtische spoor van de dichteres gebleven: Winden uit het verleden, voer me mee / en draag me mee als een blad ver weg/ doe me vliegen in het immense blauw, / breng me naar mijn Geboorteland.

Beetje bij beetje, vers voor vers, wordt het de zoektocht naar een haven van emotioneel en menselijk toevluchtsoord.

Zo ontstaat de metafoor van een poëtisch thuisland ? het schrijven zelf ? waar alle verbannen auteurs die ervoor kiezen in een andere taal te schrijven, met zoveel hoop en zoveel onzekerheid vertoevend in hun tweede moedercultuur, een toevluchtsoord vinden, maar ook hun ware thuis.

Kurti’s poëzie opent ongetwijfeld een nieuwe spirituele en culturele horizon, maar de flarden herinneringen verlichten en zullen waarschijnlijk voor altijd haar ziel en elk van haar woorden verlichten: Als een herfstblad zal ik nederig zijn, / neem me waarheen jullie het willen, / ik zal terechtkomen op een zeevlak, / maar altijd veilig zijn in mijn Land.

Vesna Andrejevi?