bronze age settlement sites in the Dutch river area (c. 2000-800 BC)

Arnoldussen, Stijn | Paperback / softback | 08-02-2013 | 9789088900105

Today, half of the Netherlands is situated below sea level. Because of this, water-management is of key importance when it comes to maintaining present-day habitation of the Dutch low-lands. In prehistory, however, large parts of the Dutch landscape were highly dynamic due to ongoing fluvial sedimentation. Vast deltaic areas with ceaseless river activity formed the backdrop against which prehistoric occupation took place. Although such landscapes may seem inhospitable, the often excellently preserved archaeological evidence indicates that people lived in these lowlands throughout prehistory.

This book describes why Bronze Age farmers were keen to settle here and how these prehistoric communities structured the landscape around their house-sites at various scales. Using a vast body of evidence from several large-scale excavations in the Dutch river area, the author, reconstructs the changes in the cultural landscape over time. Starting from the Middle Neolithic, changing preferences for settlement site locations and changes in domestic architecture are traced in detail to the Iron Age. However, for proper understanding of the cultural landscape, not only settlements but also graves and patterns of object deposition – and their landscape characteristics – are discussed.

By using evidence of over 50 major excavations, yielding over 300 house plans, this book contains by far the richest data-set on Dutch Bronze Age settlements. Most of these results were not before published in English, making this book of over 500 pages a true academic treasure for an international audience.

The in-depth presentation of Bronze Age settlement sites, as well as the critical discussion of models and premises current in later prehistoric settlement archaeology, have an important relevance stretching beyond the Dutch lowland areas on which it is based. The wealth of high-quality Dutch data is presented as a synthesized (yet well-annotated) narrative, that rises above mere site interpretation, even more so due to its landscape-scale focus. Therefore this book is a must-have for those interested in later prehistoric cultural landscapes and settlement archaeology.

Nederlandstalige beschrijving (boek is in het Engels)

Deze studie heeft tot doel de aard en dynamiek van bronstijdnederzettingen in het Nederlands rivierengebied vast te stellen. Gedurende het Holoceen, was het Nederlandse rivierengebied een delta milieu met onophoudelijke rivieractiviteit. Alhoewel dit soort landschappen ongunstig voor bewoning kunnen lijken, blijkt uit veelal uitstekend bewaard gebleven archeologische resten dat deze wetlands wel degelijk bewoond werden in de prehistorie.

Deze studie beschrijft waarom bronstijdboeren graag deze gebieden bewoonden en beschrijft de wijzen waarop ze het cultuurlandschap rondom hun huizen inrichten. Het wordt algemeen aangenomen dat tijdens de bronstijd, een nieuw type nederzettingselement optreedt: het gestructureerde erf. Zulke erven worden traditioneel gezien als een betekenisvolle interrelatie van boerenhuis met geassocieerde bijgebouwen en kuilen, waarbij het geheel wordt omgeven door een hek of greppel. Het dominante verklaringsmodel voor bronstijd bewoningsdynamiek, ‘zwervende erven’, ontleent zelfs zijn naam aan dit type nederzettingsstructuur.

Helaas zijn traditionele visies op hoe de directe omgeving van bronstijdhuizen eruit ziet zelden gebaseerd op systematische analyses van beschikbare nederzettingsgegevens. Dit betekent dat het beeld van erven zoals hierboven geschetst wel eens sterk af zou kunnen wijken van de realiteit in de bronstijd. Hebben wellicht de boerenerven en de landschapsstructuur van het 19e eeuwse Nederland landschap onwillekeurig een (te) sturende rol gehad? Had het concept van een erf; wel betekenis voor bronstijdboeren?

Om zulke vragen te kunnen beantwoorden, worden in deze studie de gegevens bijeengebracht van meerdere – uitvoerig onderzochte – bronstijdnederzettingen uit het centraal-Nederlandse rivierengebied. Dankzij de veelal grootschalige opgravingen (tot wel 14 hectare) en de veelal goede conservering (waarbij palen van huizen bewaard zijn gebleven), bleek het mogelijk om een vergelijkende analyse van huizen, huisplaatsen en nederzettingsterreinen uit de bronstijd uit te voeren. Hierbij bleek de aanwezigheid van paleogeografische en paleobotanische reconstructies van de aanblik van het landschap destijds, van onschatbare waarde. Op deze wijze konden niet alleen bronstijdhuizen, huisplaatsen en nederzettingen worden bestudeerd in relatie tot het fysieke landschap, maar tevens in het licht van veranderingen daarin door de tijd heen.

Bronstijdgemeenschappen veranderden op een intensieve en grootschalige wijze de aanblik van het cultuurlandschap door middel van het plaatsen van systemen van hekken. De schaal van dit soort hek-systemen ligt tussen enkele honderden meters en enkele kilometers. Een analyse van de wijze waarop de verschillende elementen in het cultuurlandschap (nederzettingen, graven, deposities) elkaar overlappen of mijden toont aan dat bronstijdgemeenschappen voor elk van deze domeinen een specifieke zone in het cultuurlandschap erop na hielden. Dit gedifferentieerde landschappelijke gebruik blijkt tevens over een substantiële levensduur te beschikken. Daarom wordt in deze studie de ontwikkeling van het (cultuur)landschap uit de bronstijd, en de daarbij betrokken processen van sociale en landschappelijke dynamiek, bestudeerd vanuit een lange termijn-perspectief, dat start in het midden-neolithicum en doorloopt tot de ijzertijd.

Keywords: Agriculture, Bronze Age, Settlement Dynamics, Geology, Archaeology of Farmsteads, Farm, Farmyard, House-Site, Farmstead, Familiar Landscapes, Cultural Landscape, Barrows, Bronze Production, Depositions, Crops, Livestock, Dutch, Netherlands, Delta, Palaeogeography, River Area, Anthropology, Longevity, House Biography, Houses, Outbuildings, Granaries, Siedlungen, Bronzezeit, Nature of Bronze Age Settlements, Settlement Models, Long-Term, Iron Age, and Neolithic, Age du Bronze, Age du Fer, Archéologie de Age du Bronze, habitat, maison, grenier, batiment, batiments, l’occupation